Η ελληνική οικονομία βρίσκεται μπροστά στην πρόκληση της ταχείας ανάκαμψης μετά την αναγκαστική επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας που επέφερε η πανδημία, αλλά και της διπλής προσαρμογής στο νέο διαμορφούμενο περιβάλλον που διαμορφώνουν κύρια η κλιματική κρίση και οι τεχνολογικές εξελίξεις.
Οι δημόσιες επενδύσεις αποτελούν τον καταλύτη της οικονομικής ανάπτυξης. Αναπτύσσουν κρίσιμες δημόσιες υποδομές, μοχλεύουν σημαντικούς ιδιωτικούς πόρους, καλύπτουν μέρος του ρίσκου που δεν αναλαμβάνουν οι επιχειρήσεις. Στην Ελλάδα οι πόροι της Πολιτικής Συνοχής διαχρονικά έχουν ενισχύσει την αναπτυξιακή προοπτική της οικονομίας βελτιώνοντας την ανταγωνιστικότητά της και ενισχύοντας την κοινωνική συνοχή. Σήμερα οι κοινοτικοί πόροι καλύπτουν ποσοστό μεγαλύτερο του 80% του συνόλου των δημοσίων επενδύσεων της χώρας. Είναι λοιπόν σημαντικό οι πόροι της Πολιτικής Συνοχής να συμβάλλουν αποτελεσματικά στον «πράσινο» και τον ψηφιακό μετασχηματισμό της ελληνικής οικονομίας που βρίσκεται σήμερα στον πυρήνα της ανασυγκρότησής της.
Το Εταιρικό Σύμφωνο Περιφερειακής Ανάπτυξης (όπως πλέον ονομάζεται το νέο ΕΣΠΑ) είναι το πρώτο στρατηγικό κείμενο κράτους-μέλους που ενέκρινε Ευρωπαϊκή Επιτροπή και αφορά την αξιοποίηση των πόρων συνολικού ύψους 26,2 δις ευρώ (δημόσια δαπάνη) που κατανέμει η Πολιτική Συνοχής στη χώρα μας για την προγραμματική περίοδο 2021-2027. Δεν είναι όμως μόνο οι σημαντικοί πόροι της Πολιτικής Συνοχής. Το Σχέδιο Ελλάδα 2.0 αποτελεί το στρατηγικό σχέδιο για την αξιοποίηση των περίπου 30,5 δις από τα οποία επωφελείται η χώρα μας από το νεοσύστατο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Αθροιστικά, μαζί με τους πόρους των δύο πυλώνων της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, την πρωτοβουλία Συνδέοντας την Ευρώπη (CEF II), κ.ά., οι διαθέσιμες πιστώσεις πρόκειται να υπερβούν τα 77 δις ευρώ.
Για την αποτελεσματική αξιοποίηση των κοινοτικών χρηματοδοτήσεων αναγκαίες συνθήκες είναι η δέσμευσή τους σε έργα και δράσεις αυξημένης προστιθέμενης αξίας καθώς και η ουσιαστική ενδυνάμωση του υφιστάμενου συστήματος διαχείρισης και υλοποίησης έργων. Σε αυτά είναι χρήσιμο να διατυπωθούν οι παρακάτω παρατηρήσεις:
Πρώτον, είναι σημαντικό να δεσμεύσουμε τους διαθέσιμους πόρους σε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο με σαφείς προτεραιότητες, χρονοδιαγράμματα και επαρκή χρηματοδότηση. Το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) και η Βίβλος Ψηφιακού Μετασχηματισμού 2020-2025 χαράσσουν τον λεπτομερή οδικό χάρτη για την επίτευξη των στόχων της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης. Το Σχέδιο Ελλάδα 2.0 κατανέμει το 37% και το 23,3% των συνολικών πόρων του σε δράσεις κατά της κλιματικής αλλαγής και της ψηφιοποίησης αντίστοιχα. Και το ΕΣΠΑ 2021-2027 χρηματοδοτεί δράσεις ύψους 5,5 δις ευρώ για την κλιματική αλλαγή (όπου προστίθενται 1,56 δις ευρώ για τη Δίκαιη Μετάβαση) και περίπου 1 δις ευρώ δράσεις ψηφιακού μετασχηματισμού.
Δεύτερον, το πλαίσιο οργάνωσης και διαχείρισης των Προγραμμάτων πρέπει να ανταποκρίνεται στις νέες συνθήκες. Σε αυτό το πλαίσιο στο νέο ΕΣΠΑ:
- προστίθενται τρία νέα Προγράμματα, για την Πολιτική Προστασία και τη διαχείριση κρίσεων απέναντι στις φυσικές καταστροφές, για τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό καθώς και για τη Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση για την απεξάρτηση από το λιγνίτη (όπου εκτός από τη Δυτική Μακεδονία και τη Μεγαλόπολη, περιλαμβάνονται η Κρήτη και τα νησιά του Αιγαίου)
- κατανέμονται αυξημένοι πόροι (συνολικά κατά 2,2 δισ. ευρώ) στα νέα Περιφερειακά Προγράμματα προκειμένου να ανταποκριθούμε στις ιδιαίτερες ανάγκες των τοπικών περιοχών.
Τρίτον, η ενδυνάμωση του συστήματος παραγωγής και διαχείρισης είναι αναγκαίος όρος προκειμένου να ανταποκριθούμε στις αυξημένες απαιτήσεις στην απορρόφηση των πόρων. Στην πραγματικότητα, στα επόμενα χρόνια θα πρέπει να διπλασιάσουμε τους ρυθμούς υλοποίησης των συγχρηματοδοτούμενων έργων. Σε αυτή την κατεύθυνση, προχωρούμε:
- στη βελτιστοποίηση του συστήματος διαχείρισης των προγραμμάτων ΕΣΠΑ (νέα διαχειριστικά εργαλεία, νέα πληροφοριακά συστήματα παρακολούθησης έργων, νέες δομές διαχείρισης, ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού και αναβάθμιση των ικανοτήτων του, απλούστευση διαδικασιών)
- στον κατάλληλο συντονισμό ανάμεσα στις διαφορετικές πηγές χρηματοδότησης για την επίτευξη των αναγκαίων συνεργειών
- στην ενίσχυση της θεσμικής ικανότητας και της διαχειριστικής επάρκειας των δικαιούχων του ΕΣΠΑ (φορείς του Δημοσίου και της τοπικής αυτοδιοίκησης) μέσα από την εφαρμογή ενός νέου προγράμματος τεχνικής υποστήριξής τους (capacity building)
- στην ανάπτυξη νέων μηχανισμών προετοιμασίας και ωρίμανσης των έργων (με όχημα το ΤΑΙΠΕΔ), αλλά και στην προώθηση θεσμικών αλλαγών για την επιτάχυνση της υλοποίησή τους (όπως με το νέο νόμο 4782/2021 για τις δημόσιες συμβάσεις και τις προμήθειες).
Με την επιτυχή προώθηση των παραπάνω μπορούμε βάσιμα να αισιοδοξούμε πως οι κοινοτικές χρηματοδοτήσεις θα συμβάλλουν καθοριστικά στο ζητούμενο μετασχηματισμό της ελληνικής οικονομίας ώστε να ανταποκριθούμε με επιτυχία στις νέες προκλήσεις.
Άρθρο του Γενικού Γραμματέα Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ στο Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Δημήτρη Σκάλκου, στον διαδικτυακό τόπο powergame.gr.
