Η περιφερειακή ανάπτυξη συνιστά τη μεγάλη πρόκληση για τις ευρωπαϊκές οικονομίες στα επόμενα χρόνια. Η αποτελεσματική αξιοποίηση του παραγωγικού δυναμικού των περιφερειακών και των τοπικών οικονομιών συμβάλλει στη μεγέθυνση της εθνικής οικονομίας αλλά και στην ενδυνάμωση της κοινωνικής και εδαφικής συνοχής.
Η κρίση της πανδημίας άφησε τις περιφέρειες βαθιά πληγωμένες. Οι περιφερειακές ανισότητες διευρύνθηκαν σε ευρωπαϊκό επίπεδο ενώ οι δια-περιφερειακές και ενδοπεριφερειακές ανισότητες εντός μίας χώρας εντάθηκαν. Οι περιφερειακές και τοπικές οικονομίες με χαμηλές αναπτυξιακές επιδόσεις απόκλιναν περεταίρω. Η «γεωγραφία της απογοήτευσης» τροφοδοτεί τις δυνάμεις του αντιευρωπαϊκού λαϊκισμού. Το σύνολο των ελληνικών περιφερειών, οι οποίες διαχρονικά καταγράφουν σημαντική διαρθρωτική υστέρηση σε βασικούς δείκτες ανταγωνιστικότητας, δεν αποτέλεσαν εξαίρεση.
Η Πολιτική Συνοχής συνεχίζει σχεδόν τέσσερις δεκαετίες να παραμένει η κύρια ευρωπαϊκή πολιτική για την οικονομική, κοινωνική και εδαφική σύγκλιση των ευρωπαϊκών περιφερειών με φανερά αποτελέσματα. Ωστόσο, όπως και κάθε δημόσια πολιτική, πρέπει να αλλάζει και να προσαρμόζεται προκειμένου να παραμένει αποτελεσματική. Μία νέα περιφερειακή πολιτική 2.0 οφείλει να εστιάσει:
- Στην ευελιξία στο σχεδιασμό και στην εφαρμογή των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων, ειδικά στις ασύμμετρες επιπτώσεις των διαφόρων κρίσεων. Πρέπει να ενισχυθεί η «ιδιοκτησία» των προγραμμάτων που εφαρμόζουν τα κράτη-μέλη. Και πρέπει να δίνεται έμφαση περισσότερο στο αποτέλεσμα και την ταχύτητα διοχέτευσης των πόρων παρά στις συχνά χρονοβόρες διαδικασίες.
- Στην ανάπτυξη νέων εργαλείων που θα μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά όσα νέα ζητήματα ανακύπτουν, όπως τις ενδοπεριφερειακές ανισότητες ή την «αναπτυξιακή παγίδα» στην οποία βρίσκονται περιφέρειες που αδυνατούν να διατηρήσουν την αναπτυξιακή δυναμική τους.
- Στο σχεδιασμό στοχευμένων πολιτικών για την αντιμετώπιση των ιδιαίτερων συνθηκών που αντιμετωπίζουν ορισμένες περιφέρειες, όπως η δημογραφική γήρανση ή η απομόνωση ορεινών και νησιωτικών περιοχών.
Η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη αξιοποιεί αποτελεσματικά τα εργαλεία του ΕΣΠΑ για την περιφερειακή ανάπτυξη. Η απορρόφηση των διαθέσιμων πιστώσεων του τρέχοντος ΕΣΠΑ για τις περιφέρειες προσεγγίζει σήμερα το 90%. Το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027 κατανέμει αυξημένους πόρους στις Περιφέρειες που αντιπροσωπεύουν το 1/3 της συνολικής διαθέσιμης κοινοτικής χρηματοδότησης (συνολικά 8,1 δις ευρώ). Οι πόροι κατανέμονται σύμφωνα με τις βασικές εθνικές και κοινοτικές προτεραιότητες: τη διασυνδεσιμότητα, τις πράσινες επενδύσεις, τη θωράκιση απέναντι στην κλιματική κρίση (αντιπλημμυρικά έργα, πολιτική προστασία), την κοινωνική ανάπτυξη, τις χωρικές επενδύσεις για τη Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη. Ακόμη, σχεδιάστηκε η εφαρμογή μιας νέας εθνικής στρατηγικής έξυπνης εξειδίκευσης με περιφερειακές απολήξεις για την προώθηση των περιφερειακών οικοσυστημάτων καινοτομίας.
Η συζήτηση για την Πολιτική Συνοχής μετά το 2027 ξεκίνησε με πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και με την Ελλάδα να συμμετέχει σε αυτήν ενεργά. Σε κάθε περίπτωση, η χώρα μας αξιοποιεί κάθε διαθέσιμο χρηματοδοτικό μέσο και εργαλείο πολιτικής προκειμένου να ανταποκριθεί στην πρόκληση της περιφερειακής ανάπτυξης. Και μπορούμε να είμαστε βάσιμα αισιόδοξοι ότι θα τα καταφέρουμε!
Άρθρο του Γενικού Γραμματέα Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ Δημήτρη Σκάλκου, στην εφημερίδα “Το Βήμα” (12/02/2023)
