Χαιρετισμός του Γενικού Γραμματέα Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ κ. Δημήτρη Σκάλκου στο 11ο Πανελλήνιο Συνέδριο Μικρών Νησιών που έγινε στην Ιθάκη, 4-6 Οκτωβρίου 2019.
Κύριε Πρόεδρε,
Κυρίες και κύριοι,
Η νησιωτική πολιτική αποτελεί έναν από τους κύριους άξονες της στρατηγικής μας για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας στο πλαίσιο του αναπτυξιακού σχεδίου μας για τις Περιφέρειες. Ο νησιωτικός κορμός της χώρας τα τελευταία χρόνια αντιμετώπισε σημαντικές προκλήσεις, απέναντι στις οποίες δεν δώσαμε πάντοτε την κατάλληλη απάντηση. Τα νησιά μας υπέστησαν τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης και της βαθιάς ύφεσης και ταυτόχρονα τις επιπτώσεις των ανεξέλεγκτων προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών.
Τα παραπάνω προβλήματα ήρθαν να προστεθούν στις δομικές αδυναμίες της νησιωτικότητας, εκείνων δηλαδή των ιδιαίτερων οικονομικών, γεωγραφικών και δημογραφικών χαρακτηριστικών των νησιών που περιορίζουν τις αναπτυξιακές δυνατότητές τους. Ειδικότερα, τα νησιά υφίστανται τους περιορισμούς που συνδέονται με το σχετικά μικρό τους μέγεθος που δυσκολεύει την ανάπτυξη οικονομιών κλίμακας, τις κατακερματισμένες και απομακρυσμένες αγορές που καταλήγουν σε υψηλά μεταφορικά κόστη, την αυξημένη ευαισθησία απέναντι σε περιβαλλοντικές απειλές που επηρεάζουν άμεσα κύριους κλάδους της νησιωτικής οικονομίας, όπως ο τουρισμός και η αγροτική παραγωγή, τις ελλιπείς υποδομές συγκριτικά με την ηπειρωτική χώρα.
Μέχρι σήμερα οι απαντήσεις που δόθηκαν σε αυτά τα ζητήματα, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο, ήταν αποσπασματικές και κατευθύνονταν στον περιορισμό των συνεπειών της νησιωτικής απομόνωσης. Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρά τη ρητή αναγνώριση της ιδιαίτερης σημασίας των νησιών στις καταστατικές της συνθήκες, οι πολιτικές για τα νησιά εξαντλούνται στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής περιφερειακής πολιτικής για τις λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές. Ανάλογα ισχύουν και σε εθνικό επίπεδο, με την αναποτελεσματική χρηματοδότηση έργων, στην επιλογή των οποίων δεν υπερίσχυε πάντοτε η οικονομική λογική.
Η πρόκληση που έχουμε μπροστά μας είναι η δέσμευση όλων των δυνάμεων μας για την άρση της απομόνωσης του νησιωτικού χώρου και όχι απλά στην ανεπαρκή αποζημίωση για τις χαμένες ευκαιρίες. Μέσα από την εφαρμογή μίας ολοκληρωμένης αναπτυξιακής στρατηγικής που να διασυνδέει δράσεις και να δεσμεύει πόρους στην κατεύθυνση της αντιμετώπισης των κύριων αναπτυξιακών εμποδίων της νησιωτικής οικονομίας. Με στόχο την ενίσχυση μιας διαδικασίας ενδογενούς ανάπτυξης των νησιών μας. Μιας διαδικασίας που κινητοποιεί τις εγκλωβισμένες παραγωγικές δυνάμεις και πυροδοτεί μία αυτοτροφοδοτούμενη αναπτυξιακή διαδικασία. Η σημερινή εξαιρετικά χαμηλή παραγωγικότητα της νησιωτικής οικονομίας καταδεικνύει τα μεγάλα περιθώρια βελτίωσης που υπάρχουν και ταυτόχρονα υποδεικνύει την κατεύθυνση των παρεμβάσεων μας.
Μία ολοκληρωμένη αναπτυξιακή στρατηγική για το νησιωτικό χώρο αρθρώνεται γύρω από τους παρακάτω τρεις άξονες:
Πρώτον, στην ενίσχυση της νησιωτικής επιχειρηματικότητας που θα αναζωογονήσει το νησιωτικό χώρο και θα πολλαπλασιάσει τις ευκαιρίες απασχόλησης των νησιωτών. Στόχος μας είναι η αύξηση των επενδυτικών ευκαιριών και η διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος φιλικού προς την επιχειρηματικότητα.
Ο τουρισμός είναι ένα κλάδος όπου μαζί με την ενέργεια και την εφοδιαστική αλυσίδα μπορεί να προσφέρει σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης στην ελληνική οικονομία. Όμως ο μονοδιάστατος τουρισμός που στηρίζεται στο σχετικά χαμηλό κόστος έχει πλέον εξαντλήσει τα όρια του και θέτει σοβαρά ζητήματα διατάραξης της περιβαλλοντικής ισορροπίας και αλλοίωσης του τοπικού χαρακτήρα των νησιωτικών κοινωνιών. Είναι αναγκαίο να κινηθούμε στην κατεύθυνση της προώθησης εναλλακτικών μορφών τουρισμού.
Όμως, οι αναγκαίες παρεμβάσεις δεν μπορούν να εξαντληθούν στην ενίσχυση του τουριστικού προϊόντος. Αντίθετα, η νησιωτική μας πολιτική στοχεύει στην πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων της «γαλάζιας ανάπτυξης» (blue growth), η οποία περιλαμβάνει την αξιοποίηση του θαλάσσιου τουρισμού, της ναυπηγικής βιομηχανίας, της αλιευτικής παραγωγής και των υδατοκαλλιεργειών καθώς και της γαλάζιας ενέργειας. Συνδετικός κρίκος όλων αυτών είναι η προώθηση της τεχνολογικής καινοτομίας στο πλαίσιο της ανάπτυξης των «έξυπνων νησιών», που αξιοποιούν συνέργειες ανάμεσα στις παραγωγικές δυνάμεις, δημιουργούν νέες αγορές και παράλληλα εξοικονομούν πλουτοπαραγωγικούς πόρους.
Δεύτερον, στην ενίσχυση των λιμενικών υποδομών και των θαλάσσιων μεταφορών και συγκοινωνιών, με στόχο την άρση της απομόνωσης των νησιών και την ενίσχυση της παραγωγικότητας της νησιωτικής οικονομίας. Ειδικότερα:
- Στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών για την ενίσχυση των λιμενικών υποδομών των νησιών μας. Σε αυτή την κατεύθυνση πρέπει να προωθήσουμε τα «ψηφιακά λιμάνια», με την ψηφιοποίηση των λιμενικών υπηρεσιών ώστε να εξυπηρετούνται περισσότερα πλοία, με μικρότερο χρόνο πρόσδεσης.
- Την ενίσχυση των θαλάσσιων συγκοινωνιών με νέα μέσα μεταφοράς. Η κατασκευή υδατοδρομίων θα προσφέρει σημαντικές αναπτυξιακές δυνατότητες. Θα εμπλουτίσει το νησιωτικό συγκοινωνιακό ιστό με φιλικά προς το περιβάλλον μεταφορικά μέσα, θα δημιουργήσει συνέργειες με τον τουρισμό κρουαζιέρας, θα προσφέρει περισσότερες από τέσσερις χιλιάδες άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας.
Τρίτον, στην προώθηση της ενεργειακής αυτονομίας των νησιών μας. H ιδιαίτερη θέση των νησιών μας τα καθιστά ιδανικά για την εισαγωγή καινοτομικών ενεργειακών λύσεων. Η δημιουργία σταθμών μονάδων ΑΠΕ και συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας θα καταστήσει τα νησιά μας ενεργειακά αυτόνομα, με μεγαλύτερη ευστάθεια στο σύστημα, χαμηλότερο κόστος και με μικρότερο οικολογικό αποτύπωμα.
Τέταρτο, ορισμένες από τις πολιτικές που περιέγραψα προηγουμένως απαιτούν τη δέσμευση σημαντικών πιστώσεων. Για το λόγο αυτό απαιτείται η κατάρτιση ενός «νησιωτικού προϋπολογισμού» που θα μας επιτρέψει να διαχειριστούμε ορθολογικότερα τους διαθέσιμους πόρους για το νησιωτικό χώρο. Ο νησιωτικός προϋπολογισμός θα δεσμεύει συγκεκριμένο ποσοστό των συνολικών συγχρηματοδοτούμενων (κοινοτικών και εθνικών) πόρων και η σχέση αυτή δεν θα επιδέχεται τροποποίηση. Στο πλαίσιο της κατάρτισης του νησιωτικού προϋπολογισμού θα πρέπει να χρηματοδοτηθούν κοινωνικο-περιβαλλοντικές μελέτες για κάθε ένα κατοικημένο ελληνικό νησί της χώρας, ώστε να αποτυπωθούν οι ανάγκες σε περιβαλλοντικά έργα (υδάτινοι πόροι, βιολογικοί, οικιστική ανάπτυξη, κ.ά.) και έργα κοινωνικής υποδομής (βιβλιοθήκες, παιδικοί σταθμοί, κ.ά.) ώστε στη συνέχεια να αποτελέσουν τη βάση της χρηματοδότησης των σχετικών έργων από τα κατάλληλα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα.
Για όλα αυτά ήθελα να συζητήσω μαζί σας σήμερα. Δυστυχώς όμως, μία έκτακτη υποχρέωση, που παρά τη θέληση μου δεν στάθηκε δυνατό να αναβληθεί, δεν μου επέτρεψε να συμμετάσχω στο συνέδριο σας παρά την επιθυμία μου. Εύχομαι από καρδιάς καλή επιτυχία και αναμένω με εξαιρετικό ενδιαφέρον τα αποτελέσματα των εργασιών σας.
