Η χώρα μας ζει δραματικές στιγμές απέναντι στα μέτωπα των πυρκαγιών δίνοντας αγώνα προκειμένου να περιορίσει την έκταση και τις επιπτώσεις τους. Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά καθώς τα τελευταία χρόνια δοκιμαστήκαμε σκληρά από τις φυσικές καταστροφές. Γίνεται πλέον φανερό ότι η κλιματική κρίση συνιστά μία ευθεία απειλή για το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον (την περιβαλλοντική ισορροπία, τη δημόσια υγεία, τις υποδομές), ενώ τα διαφορετικά επίπεδα ανθεκτικότητας εντείνουν τις περιφερειακές ανισότητες.
Η Ελλάδα και οι μεσογειακές χώρες πρόκειται να επηρεαστούν περισσότερο από τις περιβαλλοντικές αλλαγές. Είναι ενδεικτικό πως τα τελευταία χρόνια, οι δασικές πυρκαγιές στις χώρες της Ελλάδας, της Γαλλίας, της Πορτογαλίας, της Ισπανίας και της Ιταλίας αντιστοιχούσαν στο 85% των συνολικών καμένων εκτάσεων. Εκτιμάται ότι στα επόμενα χρόνια θα πολλαπλασιαστούν οι μέρες αυξημένου κινδύνου πυρκαγιών στη νότια Ευρώπη, ίσως και κατά σαράντα ημέρες ανά έτος (European wildfire danger and vulnerability in a changing climate, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2020).
Οι οικονομικές ζημίες συμπληρώνουν το δυσμενές τρίγωνο «κλιματική αλλαγή/φυσικές καταστροφές/οικονομική επιβάρυνση». Υπολογίζεται ότι την τελευταία εικοσαετία τετραπλασιάστηκαν οι πόροι που διατίθενται στην αντιμετώπιση των πυρκαγιών στις χώρες του ΟΟΣΑ. Σε ό,τι μας αφορά, ο προϋπολογισμός των ενταγμένων στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) έργων αποκατάστασης ζημιών από φυσικές καταστροφές την περίοδο 2020-2022 ξεπέρασε τα 2,1 δις ευρώ. Σήμερα περίπου το 25% των εθνικών δημόσιων επενδύσεων δεσμεύεται στην χρηματοδότηση της αποκατάστασης των φυσικών καταστροφών με προφανείς αρνητικές συνέπειες στα δημόσια οικονομικά και στην αναπτυξιακή πολιτική μας.
Όμως η (αναγκαία) πολιτική της διαχείρισης της κρίσης φαίνεται να εξαντλεί τα όριά της. Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη, ο λόγος κόστους-οφέλους ανάμεσα στην επένδυση στην προετοιμασία/ανθεκτικότητα απέναντι στις φυσικές καταστροφές και την χρηματοδότηση της αποκατάστασης των ζημιών κυμαίνεται από δύο έως δέκα φορές υπέρ της πρώτης (Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης-EBRD, 2021). Προτεραιότητα δίνεται στον σχεδιασμό και την εφαρμογή ολοκληρωμένων πολιτικών για τη θωράκιση του συστήματος πολιτικής προστασίας, στην καλύτερη προετοιμασία για τον μετριασμό των κινδύνων.
Στο νέο ΕΣΠΑ 2021-2027 προχωρήσαμε στη δημιουργία διακριτού Προγράμματος για την Πολιτική Προστασία, συνολικού προϋπολογισμού 714 εκατ. ευρώ, για την υλοποίηση δράσεων που προτεραιοποιούνται σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων, το οποίο και συνιστά προϋπόθεση προκειμένου να «ξεκλειδώσουν» οι κοινοτικοί πόροι.
Οι δράσεις του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027 συμπληρώνουν τις αντίστοιχες δράσεις πολιτικής προστασίας στο Σχέδιο Ελλάδα 2.0 (Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας), συνολικού προϋπολογισμού 831 εκατ. ευρώ. Το Σχέδιο Ελλάδα 2.0 αφορά σε έργα προμήθειας εναέριων μέσων, τεχνολογικού και ψηφιακού εξοπλισμού παρακολούθησης και διαχείρισης κρίσεων, κατασκευής περιφερειακών επιχειρησιακών κέντρων πολιτικής προστασίας, αντιπλημμυρικών έργων καθώς και ενός σημαντικού προγράμματος αναδάσωσης. Όλα τα παραπάνω μαζί με τη δανειακή σύμβαση με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων εντάσσονται στο σχέδιο ΑΙΓΙΣ για την ενίσχυση της πολιτικής προστασίας της χώρας.
Συνοψίζοντας, η ανακατεύθυνση των δημοσίων επενδύσεων της πολιτικής προστασίας προς την κατεύθυνση της θωράκισης/ανθεκτικότητας, όπως ήδη έχει ξεκινήσει να υλοποιείται με τη χρηματοδοτική συμβολή των κοινοτικών πόρων, θα μας ενισχύσει σημαντικά απέναντι στην πρόκληση των φυσικών κινδύνων.
Άρθρο του Δημήτρη Σκάλκου, Γενικού Γραμματέα Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, στην εφημερίδα “Τα Νέα” (26/08/2023)
